Không có và chưa biết .

Trong tự nhiên và cả trong xã hội có nhiều điều bí ẩn mà con người chưa biết . Trong quá trình phát triển , trí tuệ đã làm sáng tỏ nhiều điều mà xưa kia được coi là thần bí . Vẫn còn một số trường hợp đang trên con đường khám phá . Có thứ cái đích đã gần nhưng cũng có thứ đích còn khá xa . Vậy đương nhiên song tồn hai phạm trù , một chứa các hiện tượng đã biết và một gồm các hiện tượng còn lại .

               Trong phạm trù của những hiện tượng chưa biết có lẫn thứ có thể có và những thứ không có . Chính sự trộn lẫn này tạo nên nhiều cách suy tưởng cho con người . Người ta dựng nên những quan niệm , thậm chí những“ Thuyết” xung quanh từng hiện tượng rồi phổ biến rộng rãi để truyền bá cách nghĩ của mình cho người khác . Quá trình lan truyền này được bổ sung thêm dần theo thời gian làm cho các khái niệm gây ấn tượng hơn , cảm hóa được nhiều người hơn trở thành sóng ngầm trong đời sống xã hội .

                Càng bí ẩn hóa hiện tượng , càng làm cho nó dị đoan . Những người gửi niềm tin của mình vào đó nếu còn phân vân rồi thực tế giúp họ câu trả lời thông qua những chiêm nghiệm của chính mình . Còn những ai gửi niềm tin tuyệt đối nơi đó phải gọi là mê tín . Mê tín có nguyên nhân từ tầm nhận thức , từ điều kiện , hoàn cảnh sống và thời gian bị tác động . Không loại trừ những trường hợp mê tín do sự biến đổi trạng thái tâm lý , tâm thần gây ra . Trường hợp này phổ biến ở những người cao tuổi , những người được thay đổi cuộc sống theo chiều hướng cao lên một cách không bình thường

               Ngoài những người mê tín thụ động phải nói đến đội ngũ mê tín chủ động . Đội ngũ này không nhỏ . Lúc đầu họ tự nghĩ ra , nói ra , sau đó nhiều lần họ tin vào điều đã nói . Lại có những người nói ra những điều mà chính họ cũng không tin nhưng mang lại lợi ích cho bản thân mình . Đây là những kẻ buôn thần bán thánh , kinh doanh niềm tin , trục lợi niềm tin . Đáng buồn thay trong số những người này có cả người học vị , học hàm cao, những người trước đây là mẫu mực trong đời sống xã hội .

               Khi biến đổi những điều không có thành điều chưa biết sẽ dẫn đến hệ lụy nguy hiểm . Con người sẽ sống trong tình trạng hoặc là hoang mang hoặc là phó thác . Mất đi lòng tự tin , mất đi tính hành động mà mặt phải của bất kỳ xã hội nào cũng cần có . Đương nhiên việc thờ cúng tổ tiên , bái viếng các vị tiên liệt , các bậc thánh nhân thuộc phạm trù khác . Đó là tâm linh của những người đang sống đối với những người đã sống . Đó là nét văn hóa đẹp không bao giờ được bỏ qua .