Có một bài ca dao
trong kho tàng văn chương truyền miệng mà mỗi
khi đọc ai cũng
phải nao lòng :
“ Trèo lên cây bưởi
hái hoa
Bước xuống vườn cà
hái nụ tầm xuân
Nụ tầm xuân nở ra
xanh biếc
Em đã có chồng anh
tiếc lắm thay
Ba đồng một mớ
trầu cay
Sao anh chẳng hỏi
những ngày còn không
Bây giờ em đã có
chồng
Như chim vào lồng
như cá cắn câu
Cá cắn câu biết đâu
mà gỡ
Chim vào lồng biết
thủa nào ra ”
Xin không bàn về cái hay trong ý
tứ , cái đẹp trong ngôn từ và cấu trúc . Chỉ nhàn đàm về một ý mà
đôi lần đã thấy được bàn . Ý ấy nằm trong câu “ Nụ tầm xuân nở ra
xanh biếc ” !
Tầm xuân rất giống với hồng
nhưng lá và hoa đều nhỏ hơn , thân cành cũng nhiều gai , có khi leo
dài thành phên giậu . Hoa tầm xuân có mầu hồng nhạt , hương thơm nhẹ .
Đi bên bờ tầm xuân ngửi mùi hương ấy , mắt nhìn bướm bay dập dờn ,
tai nghe tiếng Khuyên hót vọng ra từ trong bụi ngân theo gió sớm dễ
nghĩ mình đi trong mơ .
Cái ý có vẻ như nghịch lý ,
nghịch nhĩ muốn bàn thêm kia là tại sao nụ
tầm xuân lại nở ra
xanh biếc ? Phải là nở ra hồng nhạt hay phớt hồng chứ !
Vâng , nếu nụ tầm
xuân nở ra hoa , ắt hoa phải có màu ấy . Ở đây nụ tầm xuân được nở
ra thì mầu sắc xanh biếc của nụ có gì sai ! Vậy vấn đề cơ yếu cần
bàn “ Nở ra ” là nội động từ hay ngoại động từ mà thôi . Có lẽ nên
hiểu :
“ Nụ tầm xuân ( được
) nở ra ( từ cành ) ( có màu ) xanh biếc ”
chứ không thể hiểu
:
“ Nụ tầm xuân nở ra (
hoa ) ( có màu )xanh biếc ”
Trong văn cảnh của bài ca dao ,
người con trai “ Trèo lên ” , “ Bước xuống ” miệt mài để tìm hoa , tìm
nụ thì hoa nụ vẫn hiển hiện đây . Chỉ có thứ “ hoa , nụ ” đích thực
mà lòng anh muốn tìm lại không còn ( em đã có chồng ) để anh tiếc
nuối . Vậy có thể hiểu trước mắt chàng trai , đây là hoa bưởi , là
nụ tầm xuân thật chứ không phải nói đến thứ mà hoa bưởi sinh ra
( quả ) hay nụ tầm
xuân nở ra ( hoa )
Bàn luận đôi điều , chẳng hiểu
đã thấu nhẽ chưa , mong được hồi âm . Xin cảm ơn và đón nhận !