Sự “ Lấn sân ” của từ ngữ

 

          Trong ngôn ngữ , có nhiều trường hợp một từ dùng trong khái niệm hoặc lĩnh vực phổ quát , được nâng lên thành từ chung . Rồi từ đó một số khái niệm , lĩnh vực khác mặc nhiên nhận về như là của mình . Sự lấn át đó chưa có tên gọi . Tôi mạo muội gọi là sự “ lấn sân ”không biết có phần nào đúng ? Xin được đưa ra vài minh chứng .

          Xa xưa , trong các loài cây ăn quả , có lẽ chuối là cây được trồng nhiều nhất . Dĩ nhiên vì thế mà quả chuối cũng chiếm phần lớn trong các loài quả ăn hằng ngày . Chính vì vậy  , khi nói đến mua quả hay ăn quả người ta nghĩ đến chuối nhiều hơn . Thay vì nói : “ mua nải chuối ” bằng câu : “ mua nải quả ” . Tính phổ biến của quả chuối đã lấn sang khái niệm cá . Con cá có dáng thon dài giống quả chuối được gọi ngay là cá chuối . thậm chí còn gọi là cá quả . Trong trường hợp này , từ : “ chuối ” hay  : “ quả ” được lấn từ khái niệm nọ sang khái niệm kia .

          Nền kinh tế nước ta ( và những nước trong vùng lúa nước ) xưa kia chủ yếu là sản xuất nông nghiệp . Đó là nghề chính nuôi sống con người và tạo nên tiềm năng kinh tế cho đất nước . Những công việc đồng áng như cày , cấy , làm cỏ , gặt hái ...là của người làm ruộng . Ấy thế mà những từ này “ lấn sân ” sang các lĩnh vực khác như một lẽ đương nhiên .

-         Thôi , dậy thêm in ít thôi . Sao dạo này “ cày ” khỏe thế !

-         Cách đây năm mươi năm , lính Mỹ về “ làm cỏ ” xã này ...

-         Nhà trường phải “ cấy ” điểm để học sinh đủ điều kiện ...

-         Năm nay ngành điện ảnh “ gặt hái” được nhiều phim truyện ...

          Trên đây là vài ví dụ về các từ được lấn từ lĩnh vực nọ sang lĩnh vực kia . Đôi điều bàn luận mong được các bạn nối lời .