Cảm nhận về bài thơ Haiku "Tiếng Hạ" của Lý Viễn Giao

                                                                                                         Huỳnh Xuân Sơn 

          Mùa hạ đến cũng là lúc cảm xúc thơ ca thăng hoa trong tâm hồn các thi sĩ. Tôi dám chắc không có một nhà thơ nào mà lại không có tác phẩm viết về mùa hạ.

          Thói quen đọc thơ đã khiến tôi lang thang hết nơi này đến nơi khác cũng chỉ nhằm thoả mãn niềm yêu thích thơ của mình..Thật thích thú khi thả tâm hồn mình theo những tứ thơ bay bổng về những cuộc chia ly mang theo màu hoa đỏ, nước mắt nhạt nhoà theo những cánh lá me bay. Thổn thức cùng tiếng ve. Để rồi mỗi khi gặp ý thơ đồng cảm lại nao nao…

          Rồi tôi đã gặp một Tiếng Hạ của tác giả đã vào tuổi ‘thất thập cổ lai hi’. Những câu thơ ngắn gọn, xúc tích, gợi một Tiếng Hạ níu tâm trí tôi lại rất lâu và rồi lòng tham đã thúc giục tôi mang về, ngồi ngẫm nghĩ từng câu từng chữ trong Tiếng Hạ của tác giả Lý Viễn Giao 

Tiếng Hạ 

Dưới vòm me                                                                                                                         

Một dàn ve                                                                                                                               

Lay chùm nắng 

          *

Tiếng chim cu                                                                                                                           

Gật gù                                                                                                                                    

Xóm vắng

          *

Sau trận mưa rào                                                                                                                     

Nước ngập bờ ao                                                                                                                 

Đêm đầy tiếng ếch

          *

Gió thầm thì                                                                                                                         

Sáo vu vi                                                                                                                             

Diều treo mắt

          *  

Sao đầy trời                                                                                                                      

Giọt sương rơi                                                                                                                 

Dế mèn thôi hát               (Lý Viễn Giao)

          Năm khúc hạ được tác giả khắc hoạ bằng năm bài thơ thể Haiku.(Một thể thơ được coi là ngắn nhất thế giới, xuất xứ từ nước Nhật của thi sĩ lỗi lạc cũng là một vị thiền sư Matsuo Basho khai sinh ra, sau đó được hai nhà thơ Yosa Buson và Masaoka Shiki hoàn thiện như chúng ta thấy ngày hôm nay. Thơ Haiku du nhập vào Việt Nam từ rất lâu nhưng không phổ biến rộng rãi bằng các thể loại thơ khác…Tuy vậy ta vẫn gặp được thể thơ này nếu muốn …)

 Khúc hạ đầu tiên được tác giả Lý Viễn Giao viết:

Dưới vòm me                                                                                                                            

Một dàn ve                                                                                                                     

Lay chùm nắng

          Thật thơ mộng khi tác giả cho ta chiêm ngưỡng khung cảnh trước mặt vào buổi sáng mà hình ảnh cụ thể ở đây là “Dưới vòm me”có thể là tại một góc phố nơi thành phố, một góc thị tứ, hay là cạnh cổng làng và cũng có thể là  một góc vườn nhỏ…ở đó có “Một dàn ve”…Quý ngữ thể hiện rõ ở câu này. Chỉ có mùa hạ mới có tiếng ve ca, ý nghĩ thứ hai xuất hiện bởi câu “Lay chùm nắng”…Tiếng dàn ve lay động nắng vàng xuyên qua đám lá me xanh. Hoặc cũng có thể gió mùa hạ lay động tán lá me khiến cho người nhìn cảm nhận được từng chùm nắng lay động…..

          *

Khúc hạ thứ hai đã cất lên với vỏn vẹn 7 từ:

Tiếng chim cu                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Gậtgù                                                                                                                                   

Xóm vắng

 Sự việc cụ thể ở đây là “Tiếng chim cu” quý ngữ chỉ mùa hạ về, vọng vang trong những buổi chiều. Tiếng những chú chim cu cất tiếng gáy gọi bạn tình hoặc là tiếng gáy chọc tức đối thủ….Mùa chim cu gáy tìm bạn  cũng là mùa hạ…Tiếng Hạ này có sức gợi ở câu thứ hai rất rộng.Gật gù, người nghe chim cu gáy gật gù tán thưởng hoặc giả chính những chú chim cu gáy ấy gật gù…Ý gợi tả thứ hai đưa ta đến khung cảnh làng quê với hai từ “Xóm vắng”…với tôi xóm vắng gợi nhớ những buổi chiều quê êm ả đó đây là tiếng chim cu gù gọi bạn…lác đác vài cánh cò tìm về tổ muộn… Và xóm vắng cũng có thể là một khu phố bình yên với mấy thi sĩ đang ngồi nhâm nhi tách trà nóng mà gật gù theo tiếng mấy chú chim cu gáy trong lồng....một Khúc hạ nên thơ và gợi mở thật thú vị...

          *

Khúc hạ thứ ba cũng đã bắt đầu lên tiếng:

Sau trận mưa rào                                                                                                                  

Nước ngập bờ ao                                                                                                                  

Đêm đầy tiếng ếch

Mùa hạ về với phong cảnh làng quê đây rồi! tác giả hẳn đã có một đêm trú ngụ sau mưa ở một làng quê vùng trung du. Tác giả không hề đưa cảm xúc vào chỉ gợi thôi mà khiến tôi và hẳn nhiều bạn đọc cũng tràn đầy cảm xúc khi đọc và cảm khúc hạ này.Thời gian cụ thể ở đây là “Sau trận mưa rào”(Quý ngữ chỉ mùa hạ đặc trưng của miền bắc) khi mưa rào  thường xảy ra vào cuối giờ chiều cũng có khi giữa chiều với lượng nước rất lớn. Nước mưa từ những triền đồi hay những thửa ruộng bậc thang tràn xuống ao chuôm và những thửa ruộng trũng không thoát kịp làm “Nước ngập bờ ao”…Rồi khi đêm xuống bắt đầu là lúc ếch nhái và các loài côn trùng kêu ran.. được tác giả nhắc đến trong câu cuối đầy sức gợi và sống động “Đêm đầy tiếng ếch”..Từ Đầy được tác giả dùng trong trường hợp này quả thật đắt giá, đêm mênh mông là thế mà cũng Đầy bởi tiếng ếch gọi nhau...Một Tiếng Hạ sống động gợi mở làm điểm nhấn của cả chùm thơ.

          *

Khúc hạ thứ tư, đưa ta bay bổng vào không trung

Gió thầm thì                                                                                                                          

Sáo vu vi                                                                                                                                    

Diều treo mắt

Một hình ảnh trừu tượng xuất hiện “gió thì thầm” chưa cho ta liên tưởng thấy mùa hạ, bởi Thu cũng gió nhẹ nhàng vậy! ta vào câu thơ tiếp “sáo vu vi”… ồ ! mùa hạ với tiếng sáo diều vi vu trên không ngày nào ta gửi gắm biết bao ước mơ đây rồi. Tiếp theo là một câu thơ thực sự gợi mở với rất nhiều ý nghĩ cuốn theo “Diều treo mắt”. Xưa là những con diều giấy mang theo ống sáo vi vút trên nền trời xanh đã khiến lũ trẻ con chúng tôi vốn chỉ có cánh diều nhỏ xíu ngước mắt nhìn theo ngưỡng mộ…và nay là những cánh diều đủ màu sắc khiến mấy đứa trẻ không chỉ treo mắt nhìn theo… mà còn có hẳn một lễ hội diều với muôn hình thù các cánh diều nhiều màu sắc lớn nhỏ bay liệng trên bờ biển khiến cho người lớn cũng phải “treo mắt” mà không biết chán. Một tiếng hạ của tác giả đẹp đến nao lòng…

          *  

Dù không muốn thì khúc hạ thứ 5 cũng đã lên tiếng

Sao đầy trời                                                                                                                          

Giọt sương rơi                                                                                                                            

Dế mèn thôi hát .

           Một đêm hè trời trong veo là hình ảnh cụ thể mà tác giả miêu tả “Sao đầy trời”. Nhưng đêm mùa hạ này đã khuya lắm rồi bởi câu thơ “Giọt sương rơi” gợi cho ta thấy đêm khuya, nhưng nếu chỉ có sương rơi thì chưa hẳn là đêm hè..Nhưng hình ảnh “sao đầy trời” thì không thể là mùa nào khác. Và câu cuối khẳng định thêm điều đó bởi “Dế mèn thôi hát”. Đêm sao đầy trời cũng là lúc những chú dế cồ dế trũi cất tiếng gáy…chỉ đến khi trời khuya khoắt chúng mới ngủ…Mặc sương rơi, mặc sao sáng…

          Năm khúc hạ là năm cung bậc âm thanh khác nhau, tạo nên chùm thơ Tiếng Hạ của tác giả Lý Viễn Giao. Cám ơn tác giả đã cho tôi có cơ hội đồng hành với những câu thơ ngắn gọn về âm tiết, bao la về ý thơ và trĩu nặng về tình thơ…Năm cảnh sắc mùa hạ trong thơ ông cũng chính là năm tác phẩm được tạo ra từ những ngôn từ chắt lọc cẩn trọng theo luật thế thơ Haiku, mà tôi đã được chiêm ngưỡng…Tôi đã tự nhủ thầm rằng :năm bông hoa này còn khoe nhiều hương sắc khác mà với một góc nhìn còn hạn hẹp tôi chưa thể cảm nhận hết được.

          Mong tác giả và bạn đọc hãy coi đây là tình cảm của riêng cá nhân tôi giành cho một tác phẩm mà tôi tâm đắc.