LÝ VIỄN GIAO

                                 Nụ tầm xuân

Có một bài ca dao trong kho tàng văn chương truyền miệng mà mỗi khi đọc ai cũng phải nao lòng:

“Trèo lên cây bưởi hái hoa

Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân

Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc

Em đã có chồng anh tiếc lắm thay

Ba đồng một mớ trầu cay

Sao anh chẳng hỏi những ngày còn không

Bây giờ em đã có chồng

Như chim vào lồng như cá cắn câu

Cá cắn câu biết đâu mà gỡ

Chim vào lồng biết thủa nào ra”

          Xin không bàn về cái hay trong ý tứ, cái đẹp trong ngôn từ và cấu trúc. Chỉ lạm đàm về một ý mà đôi lần đã thấy được bàn. Ý ấy nằm trong câu “Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc”!

          Tầm xuân rất giống với hồng nhưng lá và hoa đều nhỏ hơn, thân cành cũng nhiều gai, có khi leo dài thành phên giậu. Hoa tầm xuân có mầu hồng nhạt, hương thơm nhẹ. Đi bên bờ tầm xuân ngửi mùi hương ấy, mắt nhìn bướm bay dập dờn, tai nghe tiếng Khuyên hót vọng ra từ trong bụi ngân theo gió sớm dễ nghĩ mình đi trong mơ.

          Cái ý có vẻ như nghịch lý, nghịch nhĩ muốn bàn thêm là tại sao nụ tầm xuân lại nở ra xanh biếc? Phải là nở ra hồng nhạt hay phớt hồng chứ!

Vâng, nếu nụ tầm xuân nở ra hoa, ắt hoa phải có màu ấy. Ở đây nụ tầm xuân được nở ra thì mầu sắc xanh biếc của nụ có gì sai! Vậy vấn đề cơ yếu cần bàn “Nở ra” là nội động từ hay ngoại động từ mà thôi. Có lẽ nên hiểu:

                “Nụ tầm xuân (được) nở ra (từ cành) (có màu) xanh biếc”

chứ không thể hiểu:

                “Nụ tầm xuân nở ra (hoa có màu) xanh biếc”

          Trong văn cảnh của bài ca dao, người con trai “Trèo lên”, “Bước xuống” miệt mài để tìm hoa, tìm nụ thì hoa nụ vẫn hiển hiện đây. Chỉ có thứ “hoa, nụ” đích thực mà lòng anh muốn tìm lại không còn (em đã có chồng) để anh tiếc nuối. Vậy có thể hiểu trước mắt chàng trai, đây là hoa bưởi, là nụ tầm xuân chứ không phải nói đến thứ mà hoa bưởi hay nụ tầm xuân sinh ra! (Quả bưởi hay hoa tầm xuân)

 

          Bàn luận đôi điều, chẳng hiểu đã thấu nhẽ chưa, mong được lượng thứ !