Nghĩa nào cho một từ "Nghe" ?

 

          Nghe là từ liên quan đến tai, một trong năm giác quan của con người. Đơn giản nhất, nó thường làm động từ trực tiếp cho chủ thể :

                    « A lô tôi nghe đây ! » (Đời thường) hay :

                    « Tôi nói , đồng bào nghe rõ không ? » (Hồ chủ tịch)

Đôi khi đối tượng nghe không là tiếng dễ nhận biết nữa mà tinh tế hơn thì nghe vẫn hàm nghĩa ấy :

                    « Nghe hơi sương sắm áo bông sẵn sàng »       

                                                          (Chinh phụ ngâm - Đoàn Thị Điểm)

Trường hợp này, dường như đã có vai trò thẩm cảm khác hỗ trợ để nhận biết đầy đủ hơn rồi đó. Hơi sương quá mỏng manh, quá nhẹ nên chỉ nghe bằng tai chắc gì đã thấy. Phải cảm cái lành lạnh qua làn da, cái mờ đục qua mắt nhìn nữa mới xong. Nhưng vẫn là nghe thôi, vậy thì cả xúc giác và thị giác đều nghe rồi còn gì !

Trong bài thơ dài của Tố Hữu có đoạn viết :

                    « … Đã nghe nước chẩy lên non

                    Đã nghe đất chuyển thành con sông dài

                    Đã nghe gió ngày mai thổi lại

                    Đã nghe hồn thời đại bay cao… »

Nghe nước chẩy, nghe đất chuyển có thể chỉ bằng thính giác chứ nghe Gió ngày mai, Hồn thời đại liệu có phải như vậy không ? Phải bằng việc tổng hợp, nhào nặn của ý thức rồi đó. Nghĩa là vận dụng cả não bộ để nghe.

Ở khổ thơ sau :

                    « … em không nghe mùa thu

                    Dưới trăng ngà thổn thức

                    Em không nghe rạo rực

                    Hình ảnh kẻ chinh phu

                    Trong lòng người cô phụ… » (Lưu Trọng Lư)

Ta thấy có cả trái tim tham gia vào việc nghe nữa đấy. Bởi nghe Mùa thu thổn thức, nghe lòng người cô phụ rạo rực thì ý chí cũng đành bó tay !

          Một từ nghe đơn giản mà sao rộng dài làm vậy. Nó luồn lách vào mọi ngõ ngách của sự việc. Nó thẩm thấu trong mọi tinh tế của suy tư. Mới hay chữ nghĩa đa đoan khôn lường !