LÝ VIỄN GIAO

                                   Chung cư

Hiện nay “chung cư” là thứ mà ta được nghe thấy và trông thấy hằng ngày vì nó quá nhiều. Không ai giải thích nhưng hình như ai cũng hiểu đó là ngôi nhà to, nhiều tầng, nhiều gia đình cùng sống ở đó. Rảnh rang, ta thử “soi” cái tên gọi này xem sao cho đỡ buồn. Trước năm 1975, những ngôi nhà tương tự như thế, ở Miền bắc gọi là Nhà tập thể và ở Miền nam lại mang tên gọi Cư xá hay Cao ốc. Cách gọi của Miền bắc thuần Việt còn của Miền nam là Hán Việt. Chung cư là cách gọi pha một từ thuần Việt (chung) với một từ Hán Việt (cư). Chung thì rõ nghĩa rồi, đó là chung nhau (cùng nhau); cư có nghĩa nôm là ở; và Chung cư là ở chung! 

     Đành rằng từ ngữ chẳng qua là tín hiệu con người dùng để trao đổi thông tin nên miễn sao đạt được cái đích ấy là xong. Nhưng cứ thử giãi bày đôi điều cho có chuyện xem sao. Nên chăng trong một từ ghép tránh sự pha tạp Nôm và Hán? Nếu quay lại tên gọi Nhà tập thể thì bây giờ không chính xác nữa rồi, vì nó không phải dành cho những người trong cùng cơ quan (hay đơn vị, ngành nghề …). Gọi Cao ốc lại vướng sự mất chính xác khác. Cao ốc chỉ là “nhà cao” (có thể to) nhưng nhiều khi không phải nơi cư trú, có thể là nơi sản xuất hay làm việc thôi. Có người cho rằng nếu đổi thay chút xíu thành Chúng cư sẽ vẫn giữ nguyên nghĩa mà lại thuần Hán Việt. Dù gọi là thế, Chúng cư vẫn chỉ là cách ở (ở chung đông người) chứ chưa phải là nơi ở. Nên chăng gọi những tòa “chung cư” hiện nay là Cư xá? Như vậy sẽ đạt được cả hai tiêu chí giống như đã từng dùng từ “ký túc xá”, “khu học xá” … vừa gọn lại vừa thuần Hán Việt. Hoặc giả, muốn đảm bào thêm cả tiêu chí Việt hóa ngôn ngữ, thử xem đổi tên gọi Chung cư thành Nhà chung có được không?